Kościół pw. św. Rocha w Białymstoku - wnętrze,
fot. © www.swroch.bialystok.opoka.org.pl
Kościół pw. św. Rocha w Białymstoku został zbudowany w latach 1927-1946 w stylu modernistyczno-ekspresjonistycznym według projektu prof. Oskara Sosnowskiego na planie ośmioboku, składającego się z trzech stopniowo narastających brył. Pierwsza tworzy zasadniczy plan świątyni, drugą i trzecią stanowią ośmioboczne parawanowe attyki. Pierwotną ideą była Gwiazda Zaranna, która miała symbolizować jutrzenkę Niepodległości, dlatego Sosnowski użył w projekcie planu gwiazdy, którą następnie wykorzystał w innych elementach we wnętrzu świątyni (np. sklepienia). Po śmierci projektanta we wrześniu 1939 roku (prof. Oskar Sosnowski zmarł na zakażenie krwi po zmiażdżeniu nogi podczas ratowania zbiorów zbombardowanego Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej), budowę kościoła kontynuowali jego następcy - inż. K. Straszak, a następnie inż. arch. Stanisław Bukowski.
Parafię św. Rocha erygował 20 V 1925 r. bp Jerzy Matulewicz, który wcześniej (9 II 1925) mianował proboszczem przyszłej parafii ks. Adama Abramowicza. Białystok do tego czasu miał tylko jedną parafię, gdyż władze carskie nie pozwalały na utworzenie następnych, a miasto się rozwijało. Zadaniami ks. Adama Abramowicza była organizacja drugiej parafii w Białymstoku oraz budowa kościoła przy kaplicy św. Rocha na nieczynnym od lat cmentarzu.
Po przybyciu do Białegostoku rozpoczął przygotowania do budowy kościoła. W 1926 r. rozebrano kaplicę cmentarną i wzniesiono kaplicę tymczasową. W tym samym roku na łamach czasopisma "Architektura i Budownictwo" ogłoszono konkurs na projekt świątyni. W drugim etapie konkursu, ks. Abramowicz wybrał do realizacji projekt profesora Politechniki Warszawskiej inż. arch. Oskara Sosnowskiego, który wcześniej projektował mu kościół w Goniądzu. Zaproponowana świątynia łączyła ideę Matki Boskiej jako "Gwiazdy Zarannej" z litanii do Matki Boskiej z nowatorskimi formami architektonicznymi. Miała być pomnikiem wdzięczności Bogu za odzyskaną przez Polskę niepodległość.
W 1927 r. przystąpiono do prac budowlanych. Sprawom budowy świątyni, a także integracji parafian służyło, wydawane od 1929 r. czasopismo parafialne "Jutrzenka Białostocka". W 1935 r. zakończono budowę kopuły nad nawą centralną. W roku następnym nastąpił koniec prac przy wznoszeniu 78-metrowej wieży. Na jej szczycie ustawiono 3-metrowej wysokości figurę Matki Bożej, stojącej na piastowskiej koronie, wzorowanej na koronie króla Kazimierza Wielkiego (dodano wtedy wezwanie Królowej Korony Polskiej) i wiążącej się z Apokalipsą św. Jana [12:1]. Pomysł umieszczenia Immaculaty, a nie krzyża nie był nowy, powtarzał zwieńczenie wieży (amienionej w latach 1672-1699 na meczet) katedry w Kamieńcu Podolskim, który w okresie międzywojennym znalazł się w państwie sowieckim. Kamieniecka Madonna triumfowała w zwycięstwie nad islamem i Turkami, białostocka triumfowała zwycięsko nad moskiewską ideologią i bolszewizmem.
W kościele znajduje się kaplica św. Rocha oraz kaplica Matki Bożej Ostrobramskiej, w której znajduje się kopia wileńskiego obrazu.
Razem ze świątynią budowano duży dom parafialny, w którym miał być również dom starców. Do wybuchu II wojny światowej kościół jeszcze nie był gotowy.
Za okupacji sowieckiej, w 1940 r., aby uchronić kościół przed zabraniem na cele świeckie, ks. Abramowicz przeniósł do niego nabożeństwa parafialne. Niemal przez całą wojnę trwały prace przy kościele, choć sam ks. Abramowicz (zm. 1969) był parokrotnie więziony, a raz nawet był już nad dołem do rozstrzelania. Kierownikiem budowy do 1945 r. był inż. K. Straszak, a następnie inż. arch. Stanisław Bukowski. Prace wykończeniowe trwały jeszcze w 1946 r. Świątynię konsekrował abp Romuald Jałbrzykowski 18 VIII 1946 r.
Kościół św. Rocha uznawany jest przez zawodowych projektantów jednym z najciekawszych polskich kościołów XX wieku, a znawcy coraz częściej zwracają uwagę, iż pod względem architektury jest jedną z bardziej oryginalnych budowli pierwszej połowy XX stulecia na świecie.
W 1990 r. odnowiono wnętrze kościoła, po czym odremontowano wieżę.
Oficjalna strona Parafii św. Rocha w Białymstoku: www.swroch.bialystok.opoka.org.pl
__________________________
Informacja:
Parafia św. Rocha w Białymstoku - historia, www.swroch.bialystok.opoka.org.pl
Białostocki Pomnik - Świątynia Niepodległości, www.sjerzy.parafia.info.pl
|
