Jan Brunon Bułhak
Jan Brunon Bułhak urodził się 6 października 1876 w Ostaszynie pod Nowogródkiem. Jest uważany za nestora polskiej fotografii, a przez wielu za najwybitniejszego polskiego twórcę w tej dziedzinie.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się blisko tysiąc obrazów fotograficznych autorstwa Jana Bułhaka oraz cenne albumy komponowane przez artystę, który dzięki swej imponującej aktywności, wywarł największy wpływ na polską fotografię pierwszej połowy XX w.
Jan Brunon Bułhak był przedstawicielem piktorializmu. Jego fotografie cechuje charakterystyczna dla postawy piktorialnej staranna kompozycja zgodna z zasadami właściwymi sztukom plastycznym, harmonia światłocienia, stopniowanie planów i walorów, miękkość rysunku. Znany jest z wielu wspaniałych fotogramów. Twórca estetyki bułhakowskiej. W jego fotografiach widoczne są wpływy grafiki i malarstwa.
Wiele mniej znanych fotografii mistrza dowodzi, że nieobce były mu także zasady nowej rzeczowości, z którą to postawą artystyczną polemizował na gruncie teorii, ale w praktyce najwyraźniej od niej nie stronił. Zasługą artysty pozostało utrwalenie znaczenia fotografiki jako dyscypliny artystycznej i wprowadzenie jej na trwałe do kultury narodowej.
Najwcześniejsze obrazy fotograficzne Jana Bułhaka to nastrojowe krajobrazy z okolic Mińska i Nowogródka, romantyczne studia postaci kobiet w pejzażu, widoki dworów rodziny i przyjaciół.
Fotografował dla Zarządu Miasta Wilna tworząc bezcenny portret architektury, urbanistyki i przyrody tego niezwykłego miejsca.
Jan Bułhak był także portrecistą oraz fotoreporterem. Przykładem jego pracy są wyraziste portrety dzieci, kobiet i starców fotografowanych w trudnym dla ludności Wilna wojennym roku 1915. Fotografik pozostawił także cenne dokumentacje takich wydarzeń, jak: otwarcie Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie w 1919, konserwacja obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej w 1927 czy odkrycie grobów królewskich w krypcie katedry wileńskiej 21 września 1931.
Wiele z tych zdjęć znalazło się w prasie ilustrowanej, w przewodnikach, książkach i na pocztówkach. Jan Bułhak chętnie współpracował z wydawcami w celu upowszechniania fotograficznego obrazu Polski. Temu przesłaniu służyła propagowana przez artystę idea fotografii ojczystej, której celem miało być zobrazowanie narodowego dziedzictwa kulturowego przez połączenie w obrazie fotograficznym piękna i wiedzy.
W Polsce odrodzonej po zakończeniu I wojny światowej, w ramach zbioru zdjęć fotograficznych z całej Polski obok Wilna powstały także obrazy Warszawy, Krakowa, Lwowa, Lublina, Poznania, Pomorza, Bałtyku i Gdańska. Wśród fotografii zabytków architektury zawsze znajdowało się miejsce dla pejzażu z przydrożnym krzyżem, kapliczką lub młynem, dla studiów kwiatów i chmur.
Obok aktywności twórczej Jan Bułhak formułował własne poglądy teoretyczne na fotografię artystyczną. Publikował je w licznych artykułach i książkach. Artysta poświęcał się także pracy dydaktycznej oraz tworzeniu i integracji środowiska fotografików. Od 1919 kształcił młodzież w Zakładzie Fotografii Artystycznej istniejącym na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie do wybuchu wojny w 1939 roku.
W dramatycznym roku 1920 Jan Bułhak przebywał w Warszawie. Powstała wówczas seria fotografii stolicy kraju, która urodą i sposobem patrzenia na barokową architekturę miasta, czy zapomniane zaułki przypomina wcześniejsze zdjęcia ukochanego przez artystę Wilna. W tym samym 1920 roku Muzeum Narodowe w Warszawie po raz pierwszy zakupiło od Jana Bułhaka jego fotograficzne obrazy Warszawy.
W 1927 roku Jan Bułhak założył Fotoklub Wileński, w 1930 - Fotoklub Polski, a zaraz po zakończeniu II wojny światowej - w 1946 roku - podjął wraz z Leonardem Sempolińskim działania na rzecz utworzenia Związku Polskich Artystów Fotografów. Jego legitymacja członkowska ZPAF miała numer 1.
Po II wojnie światowej wraz z synem Januszem (Janusz Bułhak był kompozytorem i podobnie jak ojciec - fotografikiem) dokumentował zniszczenia wielu miast Polski. W 1946 roku, jako pierwszy artysta fotografik, eksponował w Muzeum Narodowym w Warszawie indywidualną wystawę zdjęć zatytułowaną Ruiny Warszawy.
Jan Bułhak był autorem książek: Fotografia (1931), Kraj lat dziecinnych, Estetyka światła (1936), Bromografika (1933), Fotografia ojczysta (1951).
Jan Brunon Bułhak wielokrotnie przebywał na Mazurach. Zatrzymywał się wtedy w Giżycku, u swego wileńskiego przyjaciela - prof. Bronisława Zapaśnika. Stąd wyruszał na fotograficzne wyprawy. Tu również zmarł 4 lutego 1950.
1 marca (sobota) 2008 o godz. 13.00 przy ul. Pionierskiej 3 została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona Janowi Bułhakowi, twórcy polskiej fotografii. Z inicjatywą ufundowania tablicy w 2007 roku - przy okazji wernisażu wystawy wileńsko-mazurskich fotogramów artysty - wystąpili członkowie Stowarzyszenia Wspólnota Mazurska.
Tablicę zaprojektowaną przez Janusza Pileckiego ufundował Urząd Miejski w Giżycku.
Opracowano m.in. na podstawie:
1. Wikipedia.org
2. Artbiznes.pl
|
