INICJATYWY

Inicjatywy Oddziału Sybiraków w Elblągu

Spośród wielu inicjatyw Oddziału należy z całą pewnością wymienić :

- Ogólnoświatowe Pielgrzymki Sybiraków na Jasną Górę, gdzie mieści się Mauzoleum Sybiraków
  – było ich do tej pory 15-cie (2004 r.);

- spotkania z Ojcem Świętym;

- pielgrzymki do Lichenia do Matki Bożej Bolesnej;

- koronację obrazu Matki Bożej Sybiraków w Grodźcu koło Opola oraz uczestnictwo w otwarciu
   Kalwarii Pana - Kalwarii Sybiraków i w 10-tej rocznicy Koronacji Cudownego Obrazu Matki Bożej;

- pielgrzymka do Czernej k/Krzeszowic – do grobu z relikwiami patrona Sybiraków św. Rafała
   Kalinowskiego;

- wsparcie dla inicjatywy powstania Grobu Nieznanego Sybiraka w Białymstoku oraz Pomnika
   Poległych i Pomordowanych na Wschodzie w Warszawie (również uczestnictwo w obu
   uroczystościach);

- wsparcie i uczestnictwo w uroczystościach powstania Pomnika Zesłańców Sybiru we Wrocławiu;

- czestnictwo od 2002 r. w Marszu Żywej Pamięci Polskiego Sybiru organizowanym przez Oddział
   Związku Sybiraków w Białymstoku (Marsz ten stanowi centralne obchody Dnia Sybiraka);

- coroczne spotkania opłatkowe;

- liczne wycieczki dla członków Oddziału połączone niejednokrotnie z pielgrzymkami (np. spływ Dunajcem, zwiedzanie Panoramy Racławickiej we Wrocławiu, wizyty na Zamku Królewskim w Warszawie, zwiedzanie zabytków Krakowa, Wieliczki, Kalwarii Zebrzydowskiej, Sanktuarium w Niepokalanowie, Sanktuarium w Czernej koło Krakowa, Sanktuarium w Licheniu, Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach koło Krakowa, poznawanie uroków polskich Tatr oraz tzw.Szwajcarii Kaszubskiej etc.).

Rok Sybiraka

Zarząd Oddziału dużo czasu swojej działalności poświęcił tworzeniu Kapituły Pamięci. I tak rok 1993 został ogłoszony Rokiem Sybiraka. Zarząd Oddziału Elbląskiego podszedł do tego Jubileuszu bardzo poważnie. Nawiązano kontakt z prasą, radiem (radio EL) i lokalną telewizją (Telewizja Elbląska), dzięki czemu społeczeństwo dowiedziało się, że Sybiracy mimo doznanych krzywd nie żywią ducha zemsty i odwetu, ale pragną upamiętnienia i przekazania prawdy historycznej dla przyszłych pokoleń. Mocno było nagłośnione hasło Roku Sybiraka – Pamięć zmarłym, żywym pojednanie. W tym duchu został skierowany również apel do kuratora, dyrektorów szkół i nauczycieli, aby wspólnie organizować spotkania z młodzieżą.

Rok Sybiraka zaingurowała pielgrzymka do Matki Boskiej Sybiraków w Grodźcu koło Opola i na Jasną Górę. Uwieńczyła ją uroczysta koronacja obrazu Matki Boskiej Sybiraków w Grodźcu, której dokonał 1 maja Prymas Polski Józef Glemp. Oddział Związku Sybiraków w Elblągu przygotował dla chętnych i pragnących wziąć udział w tym wydarzeniu ponad 150 miejsc w trzech autokarach.

W ramach Roku Sybiraka szczególnie uroczyście obchodzono Dzień Sybiraka. 17 września o godzinie 17.00 odbyła się z tej okazji Msza Św. w kościele p.w. Wszystkich Świętych w czasie której homilię wygłosił ks. Infułat Mieczysław Józefczyk, a prośby w większości odnoszące się do tematyki sybirackiej były czytane przez Marię Miller. Następnie zgromadzeni wraz z orkiestrą i kompania honorową 16. Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej i pocztami sztandarowymi wojska, policji, Kombatantów RP i Więźniów Politycznych, Związku Inwalidów Wojennych, Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Związku Sybiraków z Elbląga i Braniewa, Solidarności, szkół, harcerzy udali się pod Krzyż Katyński, gdzie w skupieniu wysłuchano apelu poległych oraz salw honorowych, a liczne delegacje złożyły wieńce i wiązanki kwiatów; zapalono znicze. Oczywiście wcześniej również były przemówienia okolicznościowe. Z tej okazji odbyła się również Akademia w klubie wojskowym z udziałem przedstawicieli władz Kościoła, województwa, miasta, wojska, radnych, parlamentarzystów, przedstawicieli organizacji politycznych i stowarzyszeń pozarządowych. Prezes Oddziału ZS – Teodor Mongiałło –  wygłosił referat pod tytułem „Geneza powstania i reaktywowania Związku Sybiraków”, a następnie po raz pierwszy udekorował honorowa odznaką najbardziej zasłużonych działaczy, w tym inicjatorów powołania Związku w Elblągu. Wojewoda Zdzisław Olszewski w swoim przemówieniu bardzo pozytywnie ocenił działalność Związku; inne przemówienia były w podobnym tonie. W części artystycznej uroczystości wystąpił Młodzieżowy Zespół Wojskowy z recytacjami i poezją Sybiracką. Media, tj.  prasa, radio i telewizja, bardzo obszernie i przychylnie przekazując informacje pomogły utrwalić mało znaną, szczególnie młodemu pokoleniu i rodakom mieszkającym przed wojną na zachodzie kraju, historię Polski na Wschodzie.

Oprócz wyżej opisanego Roku Sybiraka nie mniej uroczyście obchodzono każdego roku: Dzień Sybiraka – 17 września (na pamiątkę 17 września 1939 r.), 55. i 60. rocznicę wszystkich wielkich wywózek, tj. 10 lutego, 13 kwietnia oraz ostatnie tygodnie czerwca 1940 r. i 1941 r., a także 55. i 60. rocznicę haniebnego mordu w Katyniu, Miednoje, Charkowie i innych nie znanych jeszcze miejscach. O tych wszystkich uroczystościach były ogłoszenia z ambon wszystkich parafii, a także w lokalnej prasie, w elbląskim radiu (radio EL) i Telewizji Elbląskiej. W lokalnym radiu i telewizji były ponadto przekazywane obszerne sprawozdania, wywiady oraz wspomnienia świadków tamtych wydarzeń. Organizowano również spotkania z młodzieżą szkolną.

 

Uroczystości Jubileuszu 75-lecia powstania i 15-lecia reaktywowania Związku Sybiraków

 

1. Wystawa 

Aby ocalić od zapomnienia i pragnąc uczcić 75-lecie powstania i 15-lecie reaktywowania Związku Sybiraków Zarząd Oddziału Związku Sybiraków w Elblągu  zorganizował wystawę o tematyce sybirackiej uważając to za dobrą lekcję informacyjną i historyczną, szczególnie dla młodzeży, o losach ludzi skazanych na zagładę. Należy zawsze mieć na uwadze, że budując nową przyszłość Polski koniecznie trzeba pamiętać o przeszłości, by prawdę uchronić od zapomnienia. Wystawa ta przyczyniła się do przybliżenia społeczności lokalnej tragedii tamtych lat i była ostrzeżeniem dla obecnych i przyszłych pokoleń. Wystawa odbyła się w dniach 7 – 30 XI 2003 r.

Powyższa wystawa została zorganizowana dzięki bezintersownemu i szczeremu zaangażowaniu Oddziału Gorzowskiego Związku Sybiraków, na czele z członkiem Zarządu Głównego – Jadwigą Ostrowską. Zdecydowana większość eksponatów pochodziła właśnie z Gorzowa. W ciągu 22 dni wystawę odwiedziło ponad 3 tys. osób. Należy mieć na uwadze, że została ona bardzo starannie przygotowana: wydrukowano ponad 200 plakatów, 700 kolorowych folderów oraz 3 500 folderów czarno-białych zawierających lakoniczne przedstawienie tragicznych losów obywateli polskich na wschodzie oraz cel i zasadność zorganizowania ekspozycji.

Na uroczystości otwarcia w/w wystawy, upamiętniającej tragedię tamtych lat, do sali wystawowej Biblioteki Elblaskiej im. Cypriana Kamila Norwida przybyło liczne grono Sybiraków i Kresowiaków. Wśród licznych zaproszonych gości obecni byli m. in. v-ce prezydent Elbląga – Marek Gliszczyński, poseł ziemi elbląskiej – Jerzy Muller, generał brygady Bolesław Nieczuja-Ostrowski, trzykrotny senator poprzednich kadencji – Józef Kuczyński, honorowy obywatel Elbląga, wielki społecznik i kapelan Związku Sybiraków w Elblagu – ks. infułat Mieczysław Józefczyk. Na wystawę przybyli również przedstawiciele rady miejskiej, dyrektorzy elbląskich szkół, przedstawiciele kuratorium oświaty i ośrodków wychowawczych, jak również liczne grono reprezentujące organizacje kombatanckie oraz młodzieżowe, w tym harcerze.

Na uwagę załuguje wystąpienie posła ziemi elbląskiej – Jerzego Mullera, który powiedział m.in. : „Wiele znajomych członków Związku Sybiraków, nie tylko z Elbląga, to osoby, które darzę szczególnym szacunkiem, bo im się taki szacunek należy. Droga ich cierpień, którą przeszli na daleką Syberię już świadczy o tym, że są to osoby godne - i szacunku i pamięci historii, a przede wszystkim przekazania jako autentycznych - wzorów dla młodego pokolenia. Dzisiaj wiemy, że nam tych wzorów ciągle brakuje. Jest okazja, bo niebawem w murach mojej szkoły, w której przez 15 lat byłem dyrektorem, odbędzie się doniosła uroczystość nadania jej imienia Sybiraków. Właśnie tego typu symbol – nie osobowy, a wieloosobowy – będzie znaczony bardzo chlubną drogą cierpienia wielu Polaków – od powstania konfederacji barskiej poprzez powstanie kościuszkowskie, listopadowe, styczniowe, wreszcie okres po roku 1920 i okres do roku 1956, tj. okres ostatniej wojny i pierwszych lat powojennych.”

2. Nadanie Gimnzajum nr 2 w Elblągu imienia Sybiraków

Inną inicjatywą Oddziału Związku Sybiraków w Elblągu było nadanie imienia Sybiraków Gimnazjum nr 2 w Elblągu, ufundowanie sztandaru dla szkoły i tablicy pamiątkowej. Powyższe inicjatywy miały na celu przybliżyć historię losów tysięcy polskich zesłańców, a także oddanie pamięci tym, którzy nigdy już nie ujrzeli ojczystej ziemi umierając w syberyjskiej tajdze czy w stepach Kazachstanu.

W biuletynie wydanym z okazji uroczystości nadania Gimnazjum nr 2 w Elblągu imienia Sybiraków, opracowanym przez pedagoga historii – Lucynę Puźmirowską, czytamy:

„Ofiary mordu katyńskiego, żołnierze spod Lenino i Monte Cassino, setki tysięcy bezimiennych mężczyzn, polskich matek i ich głodujących dzieci to właśnie Sybiracy, których męka i bohaterstwo wytyczyły drogę do wolnej Rzeczpospolitej”. Dlatego własnie przychylając się do propozycji uczczenia ich pamięci wysuniętej przez działaczy Związku Sybiraków rada pedagogiczna podjęła uchwałę o nadaniu Gimnazjum nr 2 w Elblągu imienia Sybiraków. Decyzja ta została zaakceptowana przez samorząd uczniowski oraz radę rodziców. Powyższa inicjatywa otrzymała umocowanie prawne dzieki poparciu rady miejskiej, która podjęła w tej sprawie stosowną uchwałę. Pragniemy, aby hasłem przewodnim dla naszych pedagogów i uczniów stały się słowa wiersza Adama Mickiewicza:

 Jeśli ja zapomnę o Nich
To niech Bóg zapomni o mnie.”

Główne uroczystości odbyły się 21 listopada:

-     msza święta w kościele pod wezwaniem Św. Pawła i poświęcenie sztandaru Gimnazjum ;

-     odsłonięcie i poświęcenie tablicy upamiętniającej nadanie szkole imienia Sybiraków.

Związek Sybiraków Oddział w Elblągu ufundował sztandar szkolny
dla Gimnazjum nr 2 im. Sybiraków w Elblągu

-     Święto Niepodległości 11 listopada
-     Święto Konstytucji 3 maja;
-     Boże Ciało;
-     kolejne rocznice powrotu Elbląga do Macierzy – 10 lutego;
-     rocznice utworzenia Armii Krajowej – 14 lutego;
-     Ogólnopolski Zlot Pamięci Narodowej „Nadbrzeże” – 4 kwietnia;
-     rocznice zakończenia II wojny światowej – 8 maja;
-     rocznice wyzwolenia obozu Stutthof – 9 maja;
-     rocznice wybuchu Powstania Warszawskiego – 1 sierpnia;
-     Święto wojska Polskiego i rocznica Bitwy Warszawskiej – 15 sierpnia;
-     rocznice podpisania porozumienia solidarnościowego – 31 sierpnia;
-     rocznice wybuchu II wojny światowej – 1 września;
-     rocznice napaści Sowietów na Polskę – 17 września;
-     Święto 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Króla Kazimierza Jagiellończyka
          – 14 września;
-     rocznice powołania Polskiego Państwa Podziemnego – 27 września;
-     rocznice tzw. wydarzeń grudniowych – 13 i 18 grudnia.

Należy podkreślić, że udział w wyżej wymienionych uroczystościach był zaznaczony Pocztem Sztandarowym i wiązankami kwiatów.

Z okazji Świąt Bożego Narodzenia w każdym roku są organizowane na szczeblu Oddziału i kół wspólne spotkania opłatkowe z udziałem władz kościelnych, województwa, powiatu, miasta, wojska, sponsorów itd. W uroczystościach na szczeblu Oddziału, na które byli zapraszani przedstawiciele kół terenowych, jak również organizacji zaprzyjaźnionych, brało udział przeważnie od 100 do 150 osób.

Odrębną kartą historii naszej działalności były coroczne Ogólnoświatowe Pielgrzymki Sybiraków na Jasną Górę, których głównym organizatorem jest Krajowy Kapelan ZS ks. Edmund Cisak. Do planowanego przez ks. Kapelana programu dodawaliśmy przeważnie jeden lub więcej dni i dzięki dobrej organizacji oraz dokładnemu rozplanowaniu uczestnicy tych pielgrzymek, średnio w ilości 100 osób, mogli dodatkowo zwiedzić historyczne zabytki polskiej kultury, m.in.: Panoramę Racławicką we Wrocławiu (2-krotnie), Zamek Królewski w Warszawie, liczne zabytki Krakowa (2-krotnie), Kopalnię Soli w Wieliczce (2-krotnie), Kalwarię Zebrzydowską (2-krotnie), Wadowice (2-krotnie), Sanktuarium w Niepokalanowie, Sanktuarium w Czernej koło Krakowa, Sanktuarium w Licheniu (wielokrotnie), Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach koło Krakowa, Zamek w Łańcucie, Zamek w Baranowie Sandomierskim zwany "małym Wawelem", Zespół Klasztorny Ojców Bernardynów w Leżajsku (Bazylika pod wezwaniem Zwiastowania NMP), Sanktuarium Matki Bożej w Gidle, gdzie podróżni chętnie zaopatrują się w uzdrawiające winko. Odwiedziliśmy również wiele miejsc o walorach przyrodniczo-krajoznawczych, m.in.: Zakopane i Tatrzański Park Narodowy, Dolinę Dunajca (odbyliśmy tzw. Spływ Dunajcem) oraz Warmię i Mazury, gdzie zwiedziliśmy m.in. Sanktuarium w Św. Lipce i Główną Kwaterę Hitlera Wolfschanze w Gierłoży k. Kętrzyna

Zarząd Oddziału wspólnie z zarządami kół elbląskich nawiązał stały kontakt z Ośrodkiem Kultury Polskiej im. Jana Kochanowskiego w Oziersku (Obwód Kaliningradzki). Mieszka tam około 300 Polaków, którzy w latach 90-tych przeprowadzili się z Kazachstanu. Na początku maja 2005 r. zaprosiliśmy 4 osoby na 10-dniowy pobyt w Polsce. Były to: Janina Gongało, Helena Lewińska, Maria Galicka i Walentyna Rowbel. Oprócz programu XVI Ogólnoświatowej Pielgrzymki Sybiraków na Jasną Górę zwiedziły razem z naszymi pielgrzymami w liczbie ponad 70 osób: Licheń, Kopalnie Soli w Wieliczce, Sanktuarium Św. Stanisława w Szczepanowie, zamek w Nowym Wiśniczu, zespół pałacowo-parkowy i powozownię w Łańcucie, Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Leżajsku, zamek w Baranowie Sandomierskim oraz niemal 800-letnią (datowaną na 1206) Kolegiatę p.w. Św. Marcina w Opatowie - jeden z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej w Polsce.


Przy współudziale Sybiraków władze miejskie sprowadziły trzy rodziny pochodzenia polskiego z Kazachstanu. Rodzice i dziadkowie tych osób zostali wywiezieni z Podola w 1936 r.

1) W 1997 roku przybyła czteroosobowa rodzina Piotra Szyszkowskiego, która otrzymała mieszkanie w Elblągu. Żona Nadzia pracuje, a Pan Szyszkowski ma emeryturę i uzyskał uprawnienia kombatanckie. Syn Witold ukończył studia i wyjechał do Niemiec. Tam ożenił się. Córka - Jana - studiuje w Gdańsku filologię rosyjską.
2) W 1997 roku przybyła również 4-osobowa rodzina Grzegorza Curkana, która także uzyskała mieszkanie w Elblągu. Żona - Halina i córka - Jana - pracują. Druga córka - Elona - studiuje w Łodzi filologię rosyjską. Pan Grzegorz uzyskał uprawnienia kombatanckie i jest na emeryturze.
3) W roku 2000 przybyła 3-osobowa rodzina Pawła Wróblewskiego, która otrzymała mieszkanie w Tolkmicku (około 25 km od Elbląga). Córka uczęszcza do gimnazjum, a rodzice pracują.
Wszystkie Zarządy Związku Sybiraków utrzymują stały kontakt z w/w rodzinami i w miarę możliwości służą pomocą merytoryczną i materialną.


Jedną z bardzo ważnych inicjatyw działaczy elbląskich Sybiraków jest utrzymywanie stałych kontaktów z młodzieżą szkolną - w przeważającej mierze z Gimnazjum nr 2 im. Sybiraków. W tym miejscu na wyróżnienie zasługuje spotkanie w Liceum Ogólnokształcącym nr 4 w Elblągu, które odbyło się w 65-tą rocznicę wywózek Polaków w głąb Rosji. Spotkanie odbyło się z inicjatywy szkoły. Zostało ono starannie przygotowane. W prelekcji uczestniczyły wszystkie klasy maturalne - około 100 osób. Ze strony przedstawicieli Związku Sybiraków udział wzięli: Maria Sadłowska, Kazimierz Kotowski, Michał Wołoszczak, Jerzy Skorynkiewicz, Edward Lejkowski, Teodor Mongiałło i Zenon Perwenis. Spotkanie rozpoczęło się hymnem Sybiraków. Następnie odtworzono wiersz Mariana Jonkatysa pod tytułem "Głód", po czym każda osoba opowiadała o swoich przeżyciach na zesłaniu. Spotkanie trwało 2 godziny lekcyjne, bez przerwy.

Parafia Świętego Rafała Kalinowskiego w Elblągu posiada dzwon ufundowany w 2008 roku przez elbląski Związek Sybiraków. Ma on zawisnąć na dzwonnicy budowanego kościoła. Pomysł ufundowania dzwonu dla parafii narodził się przed kilkoma laty. Głównymi pomysłodawcami tego przedsięwzięcia byli: przedstawiciel pocztu sztandarowego - Julian Arciszewski oraz ówczesny prezes oddziału - Teodor Mongiałło.