ZNANI SYBIRACY

Antoni Bolesław Dobrowolski (1872-1954)

Antoni Bolesław Dobrowolski (ur. 6 czerwca 1872 w Dworszowicach Kościelnych, zm. 27 kwietnia 1954 w Warszawie) - polski geofizyk, meteorolog i podróżnik.

W młodości został skazany na więzienie, a potem zesłany na Kaukaz za działalność konspiracyjną. Po ucieczce studiował w Szwajcarii i Belgii filozofię, bilogię i geofizykę.

Uczestniczył w słynnej belgijskiej wyprawie antarktycznej Adriena de Gerlache'a w latach 1897-1899 (wraz z Henrykiem Arctowskim). 16 sierpnia 1897 r. drewnainy żaglowiec Belgica wyruszył z Antwerpii w misję mającą na celu zbadanie Antarktydy - nieznanego wówczas kontynentu, na którym człowiek po raz pierwszy postawił nogę zaledwie dwa lata wcześniej. Belgica była starym, norweskim żaglowicem, służącym do połowu fok i wielorybów, na którym zainstalowano dodatkowo maszynę parową. Jej pojemność wynosiła zaledwie 244 tony netto. Ryzykowna wyprawa dawała 25-letniemu Dobrowolskiemu schronienie przed wymiarem prawa, gdyż cały czas był pilnie poszukiwany przez policję carską. Przydzielono mu podczas polarnej misji funcję pomocnika meteorologa, z zadaniem badania zycia obłoków. Pod koniec lutego 1898 roku Belgica została uwięziona przez lody na Morzu Bellingshausena na obrzeżach Antarktydy. Po kilku tygodniach zapadła noc polarna. Załoga nie poddała się rozpaczy. Uczestnicy wyprawy dokonali pierwszego, trzynastomiesięcznego zimowania na Antarktydzie. Uwięzieni naukowcy wypełniali dni pracą. Tak wspomina ten czas towarzysz wyprawy - Henryk Arctowski: "Trzeba było zbierać spostrzeżenia astronomiczne, magnetyczne, meteorologiczne, obserwować zjawiska zorzy, dużo czasu zabierały sondowanie, pomiary temperatury głębin morskich, łowienie zwierząt, polowanie na pingwiny i foki, wycieczki, wreszcie liczne codzienne zatrudnienia." Pierwsza międzynarodowa naukowa wyprawa polarna okazała się głośnym wydarzeniem. Zgromadzone materiały, wydane w 10 tomach, stały się podwalinami nowoczesnych badań geologicznych, meteorologicznych, glacjologicznych i oceanograficznych regionów polarnych.

Po latach Dobrowolski wyznał, że pobyt na Antarktyce przede wszystkim nauczył go dostrzegać piękno. Zebrany przez Dobrowolskiego materiał naukowy położył podwaliny pod nową gałąź nauki - kriologię, zajmującą się wszystkimi postaciami lodu. Po zakończeniu wyprawy otrzymał stypendium rządu belgisjkiego, z którego zrezygnował po dwóch latach. Następnie otrzymał posadę w Mędzynarodowym Biurze Polarnym w Brukseli, gdzie zamiast pisać własne prace, poświęcił się tłumaczeniu tekstów rosyjskich na francuski. Zafascynowany był bowiem wspaniałymi osiągnięciami polarnych wypraw rosyjkich, których zapomniane raporty leżały w archiwach w Petersburgu. Całe życie bez reszty poświęcił się działaności naukowej. Był m.in. dyrektorem Państwowego Instytutu Meteorologicznego (1927-1929), który przodował wówczas w Europie. W latach 1929-1949 przewodniczył Towarzystwu Geofizyków. Był inicjatorem utworzenia Obserwatorium Sejsmologicznego w Warszawie. Kierował polskimi pracami badawczymi podczas II roku polarnego (1932-1933). Zorganizował wówczas wyprawę naukową na Wyspę Niedźwiedzią.

Imieniem Dobrowolskiego została nazwana polska stacja badawcza na Antarktydzie, przekazana przez polarników radzieckich w 1958 (obecnie jest czynna w sezonie letnim). Istnieją ponadto Wyspy Dobrowolskiego, a na Spitsbergenie lodowiec Dobrowolski-breen, który spływa z Góry Arctowskiego (Arctowskifjellet).


Publikacje

Wyprawy polarne (1914)
Drogowskazy (1918)
Historia naturalna lodu (1923)
Mój życiorys naukowy (1928, 1958)
Zagadnienia szkoły powszechnej jako zasadnicze zagadnienie naszej cywilizacji (1932)
Życie w krainach lodu (1932)
Męczennicy polarni (1933)
Najpiękniejsze klejnoty natury. Kryształki lodu i zagadnienie piękna (1946)
Wspomnienia z wyprawy polarnej (1950)
Pisma pedagogiczne t. 1-3 (1958-1964)

Opracowano m.in. na podstawie:

Ryszard Badowski - Zimowanie w okowach lodu  (Wyprawy.onet.pl)

Monika Rogozińska - Na kraniec świata   (Nationalgeographic.pl)