|
|
ZNANI SYBIRACY
Jan Kiliński
(1760–1819)
Jan Kiliński (ur. 1760 w Trzemesznie w Wielkopolsce, zm. 28 stycznia 1819 w Warszawie) - uczestnik spisków powstańczych, należał do Rady Warszawy od roku 1791. Z zawodu był szewcem.
Jan kiliński urodził się w Trzemesznie jako syn Augustyna Kilińskiego, który był murarzem. Ojca stracił mając niespełna 16 lat. Jego przygotowaniem do zawodu szewskiego zajął się jego brat - mistrz szewski z Poznania. W 1780 roku Kiliński przybył do Warszawy, gdzie w 1788 roku uzyskał tytuł mistrza szewskiego. Wykonując zawód dorobił się znacznego majątku. Nie tylko sprawiła to znajomość rzemiosła, ale i dowcipne podejście do klientek. Damskie buciki mistrza Kilińskiego cieszyły się powodzeniem nawet na dworze królewskim. Już w 1789 roku kupił kamienicę na Szerokim Dunaju (dziś jest tam stosowna tablica pod nr 5). Założył tam warsztat i wkrótce ożenił się z zaledwie 16-letnią Marianną Rucińską z Czerwińska. Popularność swoją w tym okresie zawdzięczał Kiliński nie tylko dobremu rzemiosłu, ale i krewkiemu charakterowi. Niejednemu terminatorowi uszu natarł i z niejednym sąsiadem wiódł spory. Jednocześnie był bardzo gościnny, często przyjmował mieszczan, skory do "...wypitki i wybitki". W 1791 roku został wybrany na radnego miejskiego.
Był członkiem Związku Rewolucyjnego. W dniach 17 (Wielki Czwartek) i 18 kwietnia 1794, w czasie insurekcji warszawskiej stanął na czele ludu. Kiliński okazał się dobrym organizatorem. Do spiskowców, mistrzów rzemieślniczych Warszawy dołączył starszych czeladników i uformował oddział dochodzący do kilku tysięcy ludzi, po czym nawiązał kontakt z wojskowymi. Po dwóch dniach walk z silnym garnizonem rosyjskim, dowodzonym przez Osipa Igelströma, oswobodzono stolicę.
19 kwietnia insurekcja warszawska przyłączyła się do powstania kościuszkowskiego i uznała Kościuszkę za Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej. Władzę przejęła Rada Zastępcza Tymczasowa, w skład której wszedł także Kiliński. Jako członek Rady Zastępczej Tymczasowej występował początkowo przeciwko przewadze szlachty we władzach państwowych. Zbliżył się później do króla i zajął stanowisko wrogie radykalnemu skrzydłu insurekcji. Na zmianę poglądów Kilińskiego wpłynęły m.in. jego ambicja objęcia zwierzchnictwa nad insurekcją w Warszawie i na Mazowszu.
28 czerwca 1794 roku Kiliński wysłał oddziały z Warszawy na front. 2 lipca 1794 został mianowany przez Kościuszkę pułkownikiem i już w niedługim czasie po nominacji uformował pułk, mundurując go i zbrojąc, w dużej mierze z własnych funduszy. Nie chcąc być pułkownikiem tylko z nazwy, zaczął się intensywnie szkolić w sztuce wojskowej, przygotowując się jednocześnie do dalszych walk. Podczas oblężenia Warszawy przez pruską armię bardzo dzielnie odpierał ataki nieprzyjaciela. Był nawet dwukrotnie ranny.
Po klęsce w bitwie pod Maciejowicami oraz po wzięciu do niewoli Kościuszki, nowy naczelnik Tomasz Wawrzecki, wysłał Kilińskiego do jego rodzinnych stron, aby wszczął tam działania powstańcze.
Kiliński dostał się jednak w ręce Prusaków. Na żądanie Suworowa wydano go jednak władzom carskim. Wraz z innymi powstańcami - patriotami, m. in. z Juliuszem Ursynem Niemcewiczem i Ignacym Potockim został wywieziony do Petersburga i osadzony w twierdzy Pietropawłowskiej, gdzie przebywał 2 lata. Zwolniony z więzienia osiadł w Wilnie, zabrawszy uprzednio z Warszawy rodzinę, żonę, dwie córki i dwóch synów. Tu założył warsztat szewski. Żyjąc zamożnie i zdawałoby się beztrosko, Kiliński już w 1797 r. przystąpił do tajnego stowarzyszenia utworzonego na Litwie, które miało na celu wysyłanie młodzieży do powstających we Włoszech Legionów Polskich pod dowództwem gen. Henryka Dąbrowskiego.
Został ponownie aresztowany i przewieziony do petersburskiego więzienia, gdzie poddano go przesłuchaniom. Został jednak uniewinniony i w końcu 1797 r. powrócił do Wilna. Po kilkuletnim tam pobycie wyjechał i osiadł znowu w Warszawie. Po powrocie z niewoli nie angażował się w życie publiczne; pisał pamiętniki (wyd. pośmiertnie w 2 tomach - 1830 i 1899), pracował ciężko, żył ubogo. Warszawa niczym nie przypominała tej sprzed powstania. Miasto było wyludnione, zubożałe. Nie było dworu królewskiego, nie było bogatej klienteli...
Doczekał jeszcze chwili, kiedy w 1807 r. ofiarował Napoleonowi dwa sztandary swego pułku, pieczołowicie przechowywane od czasów powstania i oddał pod rozkazy cesarza swoich dwóch synów.
Po przegranej wojnie Napoleona z Rosją, Kiliński znów zebrał parę tysięcy rzemieślników i gotował się do obrony stolicy. Do bitwy jednak -jak wiemy - nie doszło.
Za swoje zasługi dla kraju otrzymał Kiliński wojskową emeryturę dożywotnią.
Zmarł 18 stycznia 1819 roku przeżywszy 59 lat. Został pochowany pod kościołem na warszawskich Powązkach, lecz jego mogiła została zniszczona w czasie przebudowy kościoła.
Opracowano na podstawie:
Jan Kiliński - Wikipedia
|
