|
|
ZNANI SYBIRACY
Barbara Skarga
(1919-2009)
Profesor Barbara Skarga urodziła się w Warszawie, 24 października w 1919 roku. Młodość, przypadającą na lata wojny, spędziła w Wilnie, gdzie studiowała filozofię na Uniwersytecie Stefana Batorego. Będąc uczestnikiem tajnego nauczania zaliczyła wszystkie seminaria i "podziemne" egzaminy, m. in. u takich wileńskich, a później toruńskich, uczonych jak Henryk Elzenberg, Tadeusz Czeżowski, Stefan Srebrny, Konrad Górski. Jednocześnie zaangażowała się mocno w działalność konspiracyjną. Była odpowiedzialna za całą łączność wileńskiej komendy AK z terenem. Zatrzymana przez NKWD, trafiła na 10 lat do obozu pracy w Kazachstanie. Jej siostra, wielka aktorka Hanna Skarżanka (również sybiraczka - internowana w Kałudze), beznadziejnie dobijała się do władz, by spowodować jej uwolnienie. Po odbyciu wyroku dostała nakaz dożywotniego osiedlenia w kołchozie we wsi Budionowka. Powróciła do Polski na fali odwilży 1955 roku. Swoje przeżycia opisała w poruszającej książce "Po wyzwoleniu 1944-1956". 100 tys. zł, które przyznano jej jako odszkodowanie za lata spędzone w łagrze, przekazała dla Fundacji na rzecz Nauki Polskiej na stypendia dla młodych naukowców powracających do kraju.
Podjęła studia filozoficzne, a w roku 1961 obroniła doktorat. Swoją pracę zawodową związała z Instytutem Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
W 1978 roku współzakładała Towarzystwo Kursów Naukowych. W tym okresie wydała też (pod pseudonimem) wspomnienia z pobytu w łagrach: "Po wyzwoleniu 1944-1956". Pisała książki o Auguście Comcie, Henri Bergsonie i polskim pozytywizmie. Była redaktorem pięciotomowego "Przewodnika po literaturze filozoficznej XX wieku". W 1998 nominowano ją do Nagrody Nike za książkę za pracę "Tożsamość i różnica: eseje metafizyczne". Rok później ukazał się zbiór jej esejów "O filozofię bać się nie musimy", natomiast jej ostatnią książkę "Tercet metafizyczny" wydano na początku tego roku.
Prof. Barbara Skarga, która jeszcze w lutym 2009 roku została uhonorowana przez ambasadę Stanów Zjednoczonych Nagrodą Wolności im. J. Karskiego, była nazywana pierwszą damą polskiej filozofii. Wykładała w wielu ośrodkach akademickich. Do końca związana była z Polską Akademią Nauk, gdzie od 1970 r. nieprzerwanie prowadziła seminarium filozoficzne w Instytucie Filozofii i Socjologii.
Prowadziła bogatą działalność dydaktyczną. Wypromowała wielu pracowników nauki, znakomitych uczonych młodszej generacji. Została odznaczona Orderem Orła Białego. Była laureatką Medalu św. Jerzego.
W czasie stanu wojennego w książce "Po wyzwoleniu" pisała m.in.: "W każdym społeczeństwie są tchórze i ludzie żądni władzy. Zdrowe społeczeństwo stara się ograniczyć ich działania. Władza totalitarna rozbudowuje swój aparat represyjny i przed kanaliami otwierają się ogromne perspektywy. Wystarczy cichy apel władzy, by ze wszystkich kątów wyłaziły owe pająki, by sieć naciągać i łowić schwytanych".
W przejmującym eseju "O godności w godzinie rozpaczy" pisała: "Mam przekonanie, że istnieją wartości bezwzględne, a więc niepodważalne. Takimi wartościami są na pewno prawda i dobro. (...) Zawsze wartością był człowiek jako człowiek, a więc ten, który nie tylko wartości wyznaje, ale przede wszystkim usiłuje je realizować. W tej kulturze nigdy nie skrywano wiedzy o słabości człowieka, o jego moralnej nędzy, o żywionych przez niego pragnieniach poddania się siłom zapewniającym korzyści lub przyjemność. Przeciwnie, podkreślając to wszystko, co mu grozi upadkiem i małością, wskazuje się drogę ku wartościom najwyższej etycznej miary.
W sytuacji granicznej nie mamy możności rozważania na temat dobra i prawdy, ideałów platońskich i racji z nich płynących. Wszystko się zaciera, gdy przychodzi ból, głód i lęk. A jednak wciąż odzywa się w nas ten głos, który z tych wartości płynie, głos, którego nic zagłuszyć nie może. To on nakazuje nam zachowanie godności. Mówi do mnie: Nie kłam, nie oszukuj siebie, zostań sobą. Powiedz oprawcom: chcecie mnie poniżyć, zniszczyć, nic z tego. Możecie zadręczyć moje ciało, obrzucić obelgami, bezcześcić, ale wobec moich myśli, uczuć, wartości żadnych sił nie macie, nie zmusicie mnie, bym je zdradził, bym postąpił przeciw nim. Kto tego głosu słucha, zachowuje godność, czuje kim jest, to co w nim najlepsze, najcenniejsze, i tego się wyrzec nie może, nawet w godzinie rozpaczy".
Mówiła: "W życiu nie chodzi o szczęście, lecz o dobre życie."
Barbara Skarga zmarła 18 września 2009 roku w Olsztynie. Miała 90 lat. Została pochowana na warszawskim cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym na Woli.
Opracowano na podstawie:
|
