ZNANI SYBIRACY

Jan Łopuski (ur. 1917)

Jan Łopuski - profesor prawa, wybitny znawca prawa morskiego, nauczyciel akademicki. Żołnierz i kronikarz Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie, popularyzator niezakłamanej wiedzy o Polskim Państwie Podziemnym.

Urodził się 3 stycznia 1917 r. w Strzegocicach, pow. Pilzno. W 1939 r. ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Żołnierz kampanii wrześniowej, uczestnik konspiracji, oficer broni Obwodu AK Dębica, od maja 1944 r. - oficer broni Inspektoratu AK Rzeszów. Aresztowany i w 1945 r. wywieziony do ZSRR, gdzie przez kilka miesięcy był więziony (283. obóz NKWD w Stalinogorsku). Po zwolnieniu i powrocie do Polski wyjechał nielegalnie na Zachód. Służył w 3 Dywizji Strzelców Karpackich we Włoszech. W 1947 r. powrócił do kraju. Pracował w Gdyni, a następnie w Toruniu, na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, gdzie był m.in. dziekanem prawa. Jest profesorem zwyczajnym, wybitnym specjalistą w dziedzinie prawa morskiego. Autor ponad 200 publikacji z zakresu prawa oraz licznych opracowań historycznych. Jest znany w środowisku naukowym jako wielki patriota, gorący orędownik historii Polski i inicjator działań na rzecz przywracania pamięci o martyrologii Narodu Polskiego.

Jest jednym z pierwszych, którzy publicznie upomnieli się o przywrócenie pamięci i należną cześć dla płk. Łukasza Cieplińskigo, w czasie wojny Inspektora ZWZ-AK Rzeszów, a po wojnie prezesa IV Zarządu Głównego Zrzeszenia "WiN", na którym 1 marca 1951 r. dokonano sądowego morderstwa na podstawie wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie.

W swoich wystąpieniach na sesjach naukowych i w wykładach otwartych prof. Łopuski podejmował temat Polskiego Państwa Podziemnego oraz powojennego podziemia antykomunistycznego, zarówno w aspekcie historii i dokumentacji, jak i funkcjonowania tego zakresu dziejów w świadomości społecznej, poddanej w PRL ideologicznej obróbce.

Jan Łopuski, fot. IPN, http://ipn.gov.pl

Najważniejszym wkładem profesora w odkłamywanie historii najnowszej jest pozycja "Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie (sierpień - grudzień 1944). Wspomnienia i dokumenty" (Warszawa 1990). W książce połączona została forma osobistych wspomnień z publikacją oryginalnych tekstów rozkazów i meldunków akowskich, jak też analizą pierwszych "umów" PKWN z ZSRS, czy "aktów prawnych" przez ten Komitet wydanych.

Nie sposób w tym miejscu pominąc kariery naukowej prof. Jana Łopuskiego. W 1951 uzyskał on stopień doktora, a w 1970 stopień doktora habilitowanego nauk prawnych na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Od 1971 roku jest związany z Wydziałem Prawa i Administracji UMK w Toruniu. W tym samym roku otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk prawnych, w 1977 r. - tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1984 r. - profesora zwyczajnego na tym uniwersytecie.

Dorobek naukowy profesora Jana Łopuskiego jest bardzo bogaty i obejmuje przede wszystkim wydawnictwa z dziedziny prawa morskiego. Łączna liczba publikacji pióra profesora objemuje około 250 pozycji, w tym 30 publikacji książkowych. Na szczególne podkreślenie zasługuje niewątpliwie przygotowana pod redakcją profesora i z jego wiodącym autorskim udziałem, opublikowana w latach 1996-2000 , pionierska trzytomowa praca "Prawo morskie", uhonorowana nagrodą Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w 2001 r.

W tym miejscu należy koniecznie dodać, iż już w latach 50-tych, współpracując z Ministerstwem Żeglugi, prof. Jan Łopuski uczestniczył aktywnie w pracach Komisji Prawa Morskiego oraz rządowych pracach nad kodyfikacją prawa morskiego. W latach 1957-1961 był członkiem zespołu, który przygotował ostateczny projekt pierwszego polskiego Kodeksu Morskiego. W latach 80-tych był zaangażowany w prace nad legislacją dotyczącą ochrony środowiska. W 1986 roku przeszedł na emeryturę. Rok później został powołany na stanowisko Przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Morskiego, utworzonej przez Premiera RP. Wynikiem prac Komisji było przygotowanie takich aktów prawnych, jak: Kodeks Morski z 2001 r., ustawa o obszarach morskich RP i administracji morskiej, ustawa o bezpieczeństwie morskim, ustawa o rybołówstwie morskim, a także projekt ustawy o izbach morskich.

Profesor Jan Łopuski jest Honorowym Obywatelem Rzeszowa (2000 r.). Za czyny bojowe w czasie II wojny światowej został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych. W 2006 r. za wybitne zasługi w działalności na rzecz niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej prezydent Lech Kaczyński nadał mu Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. W 2006 roku za wybitny wkład naukowy oraz szczególne zasługi dla rozwoju Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu został uhonorowany przez Senat UMK wyróżnieniem Convallaria Copernicana. W 2010 roku otrzymał Nagrodę Kustosz Pamięci Narodowej "za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu historii Narodu Polskiego w latach 1939-1989" .


Wybrane publikacje

Zasady prawne ratownictwa morskiego: krótkie omówienie przepisów prawnych i zagadnień związanych z ratownictwem dla celów praktycznych (1951, wspólnie z Antonim Sołtysem)

Czarter na czas: studium z prawa morskiego (1952)

Prawo morskie: dla oficerów marynarki handlowej i rybołówstwa (1965)

Odszkodowanie z tytułu zderzenia statków (1967, wspólnie z Januszem Gąsiorowskim)

Odpowiedzialność za szkodę w żegludze morskiej: wg stanu prawnego na dzień 1 VII 1968 r. (1969)

Walka o czyste morze: problem międzynarodowy (1972)

Międzynarodowe organizacje morskie (1978, wspólnie z Januszem Simonidesem)

Encyklopedia podręczna prawa morskiego (1982)

Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie (sierpień-grudzień 1944). Wspomnienia i dokumenty (1990)

Liability for nuclear damage: an international perspective : reflections on the revision of the Vienna Convention (1993)

Prawo morskie, t.1. (1996, wspólnie z Januszem Gilasem, ISBN 8386605073)

Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Lugano 1988) z uwzględnieniem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (2001)

Kodeks morski 2001: tekst ustawy i uzupełniających ją umów międzynarodowych z komentarze [Stan prawny na dzień 4 czerwca 2002 r.] (2002)

Pozostać sobą w Polsce Ludowej: życie w cieniu podejrzeń (2007)

Opowiadania wojenne. W niemieckich i sowieckich kleszczach (2009)

O żegludze i prawie morskim : wspomnienia i refleksje (2011)

Źródło informacji: